«…Η Ελλάδα παίζει πάντα το παιχνίδι των Μεγάλων Δυνάμεων. Υποφέραμε πολύ κάτω από το βάρβαρο ζυγό των Τούρκων. Υποφέραμε πολύ -και υποφέρουμε ακόμη- κάτω από τον υποκριτικό ζυγό των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο ελληνικός λαός είναι ένας μαρτυρικός λαός, τόσο που η ανάγκη για ελευθερία είναι γι’ αυτόν εξίσου επιτακτική όσο το ψωμί. Έχει μια έμφυτη ευαισθησία που τον καθιστά τρωτό σε κάθε παραβίαση της ελευθερίας. Όχι μόνο της δικής του, της ελευθερίας σε όλο της το πλάτος, οποιουδήποτε λαού.
Θα σας παραθέσω ένα παράδειγμα: όταν ο Χίτλερ απειλούσε να εισβάλει στη Νορβηγία, ήμουν σε μια εκδρομή στην Κρήτη. Διέσχιζα ένα στενό πέρασμα, όταν άκουσα, ψηλά από το βουνό, μια στεντόρεια φωνή να μου φωνάζει «σταμάτα, παιδί μου! σταμάτα!».
Σταμάτησα, σήκωσα τα μάτια μου και είδα να πηδάει από βράχο σε βράχο ένας γεροβοσκός. «Πώς πάει η Νορβηγία, παιδί μου;», με ρώτησε λαχανιασμένος. «Καλύτερα, παππού. Πάει καλύτερα.» «Δόξα σοι ο Θεός!», είπε και έκανε το σταυρό του. «Θέλεις ένα τσιγάρο, παππού;» «Δε χρειάζομαι τίποτα, παιδί μου. Αφού η Νορβηγία πάει καλύτερα, δεν έχω ανάγκη τίποτα.»
Νά οι Έλληνες! Αυτός ο γεροβοσκός δεν ήξερε σίγουρα κατά πού πέφτει αυτή η Νορβηγία, ίσως να μην ήξερε καν αν ήταν χώρα ή κάποια γυναίκα. Αλλά ήξερε τι είναι ελευθερία. Το αληθινό ελληνικό θαύμα δεν ονομάζεται ομορφιά, ονομάζεται ελευθερία.
Κάθε λαός, στον οποίο δόθηκε μια αποστολή πάνω στη γη, ρίχνει τη δική του κραυγή:
ο Εβραίος καλεί το Θεό.
Ο Ινδουιστής προσπαθεί να καταλάβει το νόημα πέρα από τα φαινόμενα.
Οι Αιγύπτιοι, από τα βάθη των τάφων τους, φωνάζουν κι εκλιπαρούν για αθανασία.
Στους Έλληνες δόθηκε η αποστολή να μετατρέπουν τη δουλεία σε ελευθερία. Πώς θέλετε, λοιπόν, ένας Έλληνας συγγραφέας να μη θέτει όλες του τις δυνάμεις στην υπηρεσία της ελευθερίας;
Πώς θέλετε να κοιτάζω απαθής τον κόσμο;»
Απόσπασμα συνέντευξης του Νίκου Καζαντζάκη στον Pierre Sipriot,
Γαλλική Ραδιοφωνία (Παρίσι),
6 Μαΐου 1955.
